Tullow Oil Plc. w oświadczeniu prasowym z dnia 02 marca 2015 r. poinformowało, że Rząd Wybrzeża Kości Słoniowej wystąpił z wnioskiem do Międzynarodowego Trybunału Praw Morza (International Tribunal for the Law of The Sea) w Hamburgu o zabezpieczenie praw do wód, na których spółka prowadzi eksploatację złóż ropy naftowej.
Zabezpieczenie ma polegać, między innymi, na nakazaniu zaprzestania działalności polegającej na wydobyciu i eksploracji złóż w spornym regionie. W opublikowanym oświadczeniu Tullow Oil wskazało spodziewa się orzeczenia trybunału arbitrażowego do końca kwietnia 2015 r. Michał Hubicki Narzucenie wzorca kontraktowego może mieć wpływ na skuteczność zawartej w nim klauzuli wyboru forum1/31/2015
Sąd Apelacyjny w Kalifornii w sprawie Elite Logistics Corporation v. Hanjin Shipping Co., Ltd. [case no. 12-56238], odmówił uznania przymiotu skuteczności klauzuli arbitrażowej w umowie przewozu narzuconej wzorcem kontraktowym Hanjin Shipping Co.
W rozpatrywanym stanie faktycznym Elite Logistics Corporation [„Elite”] zawarła umowę przewozu z Hanjin Shipping Co. [„Hanjin”]. Z ustaleń sądu wynikało, że zawarcie zapisu na arbitraż zostało wymuszone przez Hanjin poprzez przedłożenie wzorca kontraktowego. Poddanie sporów pod sąd polubowny było przy tym dodatkowo przedstawione przez Hanjin jako nienegocjowalne. W ocenie Sądu ryzyko utraty kontraktu wymusiło na Elite akceptację klauzuli wyboru forum. Według kalifornijskiego prawa klauzula kontraktowa zawarta w rezultacie nadużycia pozycji negocjacyjnej przez jedną ze stron jest nieskuteczna. Sąd Apelacyjny uznał, że w wypadku negocjacji Hanjin i Elite do takiego nadużycia doszło, stąd nie może dojść do arbitrażu. Orzeczenie: 9th cir. U.S. Court of Appeals, case no. 12-56238 Michał Hubicki Junta de Resolución de Conflictos („Komisja Rozjemcza”) rozstrzygnęła orzeczeniem opublikowanym 01 stycznia 2015r. o roszczeniach hiszpańsko-włosko-belgijsko-panamskiego konsorcjum Grupo Unidos Por El Canal [„GUPC”] przeciwko władzom portowym zarządzającym Kanałem Panamskim.
GUPC realizuje kontrakt budowlany zmierzający do dostosowania Kanału do statków Post-Panamax. Wykonawca pierwotnie dochodził 463 milionów dolarów z tytułu zwiększenia kosztów inwestycji związanych z wykorzystywanymi przy budowie materiałami. Niezależnie od zgłoszonego roszczenia o koszty, przedmiotem roszczenia GUPC było wydłużenie terminów kontraktowych na ukończenie prac o 265 dni. Komisja uznała zasadność roszczenia w wysokości 233 milionów dolarów oraz roszczenie o przedłużenie czasu budowy o 165 dni. Orzeczenie Komisji Rozjemczej nie ma charakteru ostatecznego. Zgodnie z wiążącym strony kontraktem, kolejnym, opcjonalnym krokiem jest skierowanie sporu do sądu polubownego w procesie opartym na regułach Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC). Mając na uwadze, że obie strony wyraziły swoje niezadowolenie z rozstrzygnięcia, prawdopodobnym jest, że sprawa znajdzie swój finał w arbitrażu. Michał Hubicki Chińska Komisja Arbitrażu Morskiego (CMAC) otworzyła nowe centrum arbitrażu morskiego w Hongkongu. Centrum dołączy do ośrodków CMAC w Pekinie, Szanghaju, Chongqing oraz Tianjin. Otwarcie towarzyszyło 2014 Asian Logistics and Maritime Conference. Podczas inauguracji zapowiedziano też wprowadzenie nowego regulaminu arbitrażowego CMAC i ogłoszono nową listę arbitrów - od 2015r. morskie spory polubowne w Chinach będą rozstrzygać fora wybrane z grona 279 arbitrów.
Otwarcie podobnego centrum już zapowiedziano w innym z kluczowych miast portowych świata – Dubaju. Emirates Maritime Arbitration Centre (EMAC) ma być pierwszym ośrodkiem tego typu w regionie i ma być elementem długoletniej strategii nakierowanej na rozwój usług portowych w regionie. Porty w Dubaju i Hongkongu znajdują się wśród dziesięciu portów świata o największej liczbie przeładowywanych ładunków kontenerowych. W 2013r. w Dubaju przeładowano ponad 13 mln TEU, w Hongkongu – ponad 22 mln TEU. Michał Hubicki Sąd Apelacyjny w Warszawie wypowiedział się w ostatnio opublikowanym orzeczeniu o granicach swobody sądu powszechnego w badaniu podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego.
W orzeczeniu w sprawie o sygn. akt I ACa 1232/13 Sąd Apelacyjny stwierdził, że w toku postępowania o uchylenie orzeczenia sądu polubownego wykluczone jest badanie czy orzeczenie to zostało oparte na prawidłowo ustalonych faktach oraz w jaki sposób i czy poprawnie Sąd Polubowny interpretował stosowane przez siebie normy prawa materialnego. Sąd Apelacyjny wskazał, że ma to tę konsekwencję, że ocena zgodności z tzw. klauzulą porządku publicznego przejawia się w odpowiedzi na pytanie: czy wydane przez ten Sąd orzeczenie określonej treści da się pogodzić z podstawowymi zasadami porządku prawnego?. Przez zasady te rozumie się zasady prawnoustrojowe Rzeczpospolitej Polskiej jako państwa prawa, naczelne zasady danej gałęzi prawa oraz pryncypia ustrojowo - polityczne i społeczno-gospodarcze. Orzeczenie: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – Wydziału I Cywilnego z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1232/13 Michał Hubicki Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie przyszło wypowiedzieć się w ostatnio opublikowanym orzeczeniu o kwestii dopuszczalności stosowania prekluzji dowodowej w regulaminach sądów polubownych.
Orzeczeniem w sprawie o uchylenie wyroku wydanego w arbitrażu sąd stwierdził, że ograniczenie możliwości podniesienia zarzutów merytorycznych wymogami formalnymi (np. obowiązkiem powoływania ich odpowiednio wcześnie) nie jest sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP. Skoro tak, to sam fakt odmowy rozpoznania przez sąd polubowny merytorycznego zarzutu jednej ze stron zapisu na arbitraż ze względu na naruszenie wymogów formalnych dotyczących obowiązku niezwłocznego przedkładania dowodów nie jest samoistną podstawą uchylenia wyroku sądu polubownego. Orzeczenie: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawie o sygn. akt I ACa 863/12 Michał Hubicki Rząd Ghany w jednym z niedawnych oficjalnych oświadczeń poinformował, że skieruje roszczenie o prawa do przygranicznych złóż ropy i gazu przeciwko Wybrzeżu Kości Słoniowej na bazie Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza. Spór ma rozstrzygnąć, które z państw ma prawo do eksploatacji jednego z kluczowych pól eksploatacyjnych w regionie, odkrytych w 2009 r.
Wybrzeże Kości Słoniowej, dotychczas opierające swoją gospodarkę na agrokulturze, od 2011r. podejmuje intensywną politykę skierowaną na eksploatację podmorskich złóż. Niedługo po deklaracji wszczęcia arbitrażu przez Ghanę, Ministerstwo Wybrzeża Kości Słoniowej oświadczyło, że aktywnie poszukuje inwestorów chętnych do odwiertów, a wśród potencjalnych kandydatów rozważa współpracę z takimi spółkami jak Exxon Mobil, Total, Eni, Anadarko Petroleum, Tullow Oil czy ConocoPhillips. Michał Hubicki Sąd Okręgowy we Wrocławiu, w orzeczeniu z dnia 14 kwietnia 2014r. odniósł się do często spotykanego w klauzulach arbitrażowych objęcia zapisem na sąd polubownych „wszelkich” sporów związanych z daną umową. W rozpatrywanym stanie faktycznym strony zawarły umowę o roboty budowlane, w której zamieściły klauzulę arbitrażową, zgodnie z którą ostateczne rozstrzyganie „wszelkich sporów” wynikłych pomiędzy stronami miało być powierzone sądowi arbitrażowemu.
W rezultacie współpracy pomiędzy stronami wyniknął spór o część robót, konkretnie – robót dodatkowych. Roboty te zostały wykonane w trakcie robót objętych umową stron, ale nie były przedmiotem odrębnego zamówienia. W toku sporu przed sądem powszechnym jedna ze stron twierdziła, że roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia dotyczące bezumownego wykonania robót dodatkowych stanowią samodzielną, pozaumowną podstawę dochodzenia roszczeń, stąd nie są objęte klauzulą arbitrażową. Sąd Okręgowy nie podzielił jednak tych twierdzeń. W uzasadnieniu orzeczenia wskazał, że zakres klauzuli należy badać pod kątem przedmiotu sporu, a nie podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Stąd możliwym jest objęcie zapisem na sąd polubowny wszelkich sporów związanych od strony przedmiotowej z umową, a dochodzonych również na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i taka właśnie sytuacja zachodziła w przypadku umowy o roboty budowlane zawartej przez strony. Orzeczenie: Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I C 1784/13 Michał Hubicki Art. 18 ust. 1 pkt 4 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji [dalej: „UOZK”], wprowadzony nowelizacją z 2002r., w dość niefortunnie ujętym sformułowaniu stanowi, że „pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży” jest czynem nieuczciwej konkurencji. Mimo wadliwej konstrukcji przepisu (marża handlowa nie jest „opłatą za przyjęcie” towaru tylko różnicą pomiędzy ceną zakupu a ceną dalszej odsprzedaży towaru), w orzecznictwie i doktrynie jednogłośnie niemalże przyjmuje się, że chodzi tutaj o nieuzasadnione opłaty pobierane za samą możliwość umieszczenia towaru na sklepowej półce, stosowane w szczególności przez sklepy wielkopowierzchniowe w umowach z dostawcami.
Prawo regulujące zwalczanie nieuczciwej konkurencji jest jedną z tych dziedzin prawa, które znajdują się na styku prawa publicznego i prywatnego. Co do zasady, roszczenia w zakresie regulowanym ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji są realizowane w drodze sporu cywilnego pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorcami, jednak dobro, które UOZK chroni, ma niewątpliwie szerszy, publiczny wymiar. Jeśli jeszcze dodać do tego fakt, że czyn nieuczciwej konkurencji może mieć pozaumowny (deliktowy) charakter, mogą się pojawić wątpliwości co do możliwości poddania sporów o roszczenia podpadające pod UOZK pod jurysdykcję prywatnego sądownictwa na podstawie klauzuli arbitrażowej zawartej w umowie i tej konkretnej umowy dotyczącej. Należy wszak pamiętać, że zgodnie z art. 1161 § 1 k.p.c. umowa o arbitraż powinna jasno wskazywać prawny, którego dotyczy i można mieć wątpliwości, że strony zapisu na sąd polubowny, już go zawierając zmierzają do objęcia nim regulacje, których źródłem jest wyłącznie UOZK. Takie wątpliwości były właśnie przedmiotem rozstrzygnięcia w sporze poddanym Sądowi Najwyższemu w sprawie o sygn. akt I CSK 119/12. Stan faktyczny. W rozpatrywanej sprawie dwóch przedsiębiorców zawarło umowę, zgodnie z którą pobierano opłaty naruszające normę z art. 18 ust. 1 pkt 4 UOZK. W umowie zawarto także klauzulę arbitrażową, zgodnie z którą „wszelkie spory powstałe między stronami wynikające z niniejszej umowy lub pozostające w związku z nią, jak również wszelkie spory wynikające z dotychczasowej współpracy handlowej stron w oparciu o wcześniej zawierane umowy handlowe będą rozstrzygane wyłącznie przez sąd polubowny”. W toku współpracy handlowej pomiędzy stronami zawiązał się spór przed sądem powszechnym o zwrot „innych niż marża handlowa” opłat, które, zdaniem powoda, powinny zostać zwrócone zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu. Pozwany w odpowiedzi na kierowane wobec niego powództwo podniósł m.in. zarzut zapisu na sąd polubowny, co miało wyłączyć możliwość dochodzenia roszczeń na forum sądu powszechnego. Sąd pierwszej instancji postanowieniem odmówił odrzucenia pozwu stwierdzając, że przytoczona wyżej klauzula arbitrażowa nie jest skuteczna. Pozwany wniósł zażalenie, które zostało uwzględnione w drugiej instancji. Sąd Apelacyjny, zmieniając zaskarżone postanowienie stwierdził, że roszczenie o „półkowe” jako związane z umową wiążącą strony, mieści się w zakresie zapisu na sąd polubowny, a pozew należy odrzucić. Sprawa trafiła przed Sąd Najwyższy, a w zarzutach skargi kasacyjnej podniesiono między innymi, że roszczenia o „półkowe” oparte o UOZK, jako stanowiące samodzielną, niezależną od postanowień umownych, podstawę dochodzenia roszczeń znajdują umocowanie wyłącznie w Ustawie, nie może być uznane za wynikające lub związane z umową. Stanowisko SN. Sąd Najwyższy ustosunkowując się do zarzutu strony powodowej wskazał na wstępie, powołując się na swe wcześniejsze orzecznictwo (postanowienia z dnia 2 grudnia 2009 r., I CSK 120/09 oraz z dnia 4 kwietnia 2012 r., I CSK 354/11), że żądanie o zwrot nienależnie pobranego „półkowego”, jako roszczenie majątkowe, może być, co do zasady, poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. W dalszej części orzeczenia SN wskazał, że podstawą pozwu było pobieranie, na podstawie umowy, opłat innych niż marża handlowa, co stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji. Był to czyn dokonany przez pozwaną na zgodnie z warunkami umów łączących strony, a mimo tego sprzeczny z bezwzględnie obowiązującym przepisem zawartym w art. 15 ust. 1 pkt 4 UOZK, co powodowało powstanie samodzielnego i autonomicznego względem roszczeń z umowy roszczenia o wydanie korzyści uzyskanych bezpodstawnie na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 5 UOZK. Jednocześnie Sąd Najwyższy przyznał rację Sądowi Apelacyjnemu stwierdzając, że zapis na sąd polubowny poddający arbitrażowi „wszelkie spory” wynikające lub związane z danym stosunkiem prawnym obejmuje również te spory, które dotyczą bezzasadnie pobieranych opłat, jako związane z umową, mimo że sama podstawa roszczenia ma pozaumowny charakter regulowany przez prawo nakierowane na zwalczenia nieuczciwej konkurencji. In dubio pro arbitris. Rozstrzygnięcie SN w przywoływanym orzeczeniu wpisuje się w coraz bardziej zauważalny, również w praktyce międzynarodowej, trend zmierzający do rozstrzygania wątpliwości co do skuteczności klauzuli na korzyść arbitrażu. Założeniem niepisanej zasady in dubio pro arbitris jest, że skoro strony szeroko zakreśliły rodzaje stosunków prawnych objętych klauzulą arbitrażową, to ich wolą było, aby stosunki te były rozstrzygane właśnie przez sądownictwo prywatne. Uniemożliwienie wykonania zapisu na arbitraż powinna mieścić się w wąsko zakreślonych prawem podstawach (szczególnie w ustawodawstwach bazujących na prawie modelowym UNCITRAL, na którym bazuję i rodzima regulacja) i znaleźć uzasadnienie w okolicznościach danej sprawy. Michał Hubicki Sąd Apelacyjny w Krakowie, w niedawno opublikowanym orzeczeniu, odniósł się do kwestii zakresu przedmiotowego zapisu na sąd polubowny. W rozpatrywanym przez Sąd stanie faktycznym, strony umowy dzierżawy zawarły zapis na arbitraż, zgodnie z którym „wszelkie spory wynikłe z umowy zostaną poddane pod rozstrzygnięcie przez sąd polubowny z siedzibą w Krakowie.”
Po rozwiązaniu umowy dzierżawy pomiędzy jej stronami zawiązał się spór o odszkodowanie za pozaumowne korzystanie z gruntów. Wydzierżawiający twierdził przy tym, że umowa została skutecznie wypowiedziana, czemu dzierżawca zaprzeczał. Sprawa została skierowana przed forum sądu powszechnego, który jednak odrzucił pozew, wskazując, że strony uprzednio zawarły skuteczny zapis na sąd polubowny, którego zakresem jest objęty spór. Postanowienie Sądu I Instancji zostało zaskarżone przez wydzierżawiającego. Sąd Apelacyjny podzielił twierdzenia Sądu Okręgowego, wskazując przy tym, że spór dotyczy stosunku umownego, do którego należy zaliczyć należy różnicę zdań stron co do skuteczności wypowiedzenia umowy dzierżawy. Michał Hubicki Orzeczenie: Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13.12.2013r. w sprawie o sygn. akt I ACz 2288 /13 |
Michał Hubicki
Archiwum
June 2017
|